Ali Değermenci

Prof. Dr. Şükrü Hanioğlu, Atatürk’ün 1920 ve 30’lu yıllarda kapsamlı ve sistemli okumalar gerçekleştirdiğini belirterek “Geliştireceği siyaset ve tezlerin düşünsel altyapısını oluşturacak malzemeye ulaşım amacıyla okumalar yapmıştır” diyor. Hanioğlu, Atatürk’ün kurucu lider olarak tarihselleştirebilmesi için önce “tarihî Atatürk”ün ortaya çıkarılması, daha sonra da onun ve fikirlerinin oluştukları bağlamlarda değerlendirilmesi gerektiğini vurguluyor.

Türkiye’nin dünya çapında çok önemli tarihçilerinde Princeton Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Şükrü Hanioğlu, “Atatürk  Entelektüel Biyografi” isimli çok geniş araştırma ve dönem okuması ile bir kitap yazdı. Kitapta Atatürk’ün çocukluğundan gençliğine, subaylıktan Cumhuriyet Dönemi’ne kadar uyguladığı politikaları, siyasal fikirlerini, okuduğu siyasal kitapları zamana, döneme, dünya şartlarına göre analiz ederek bin sayfalık büyük bir

İnsanlığın en büyük değişimi hiç şüphesiz Rönesans ve aydınlanma döneminde yaşandı. Avrupa, kilisenin tahakkümünden kurtularak seküler bir hayata döndü, Fransız ve Sanayi devrimleri gerçekleşti. Romantizm akımı, kültür, sanat ve toplumsal alanda gelişti ve aydınlanmaya karşı tanrı inancı, doğa ve duygu ile ortaya çıktı. Bugün aydınlanmanın devamı olan modernite ile kapitalizm çağını yaşıyoruz. Ekonomik sistemin kazananından çok kaybedeni var. Kaybedenlerin, kalpsiz dünyanın sığınağı, yeniden inanç ve duygu olabilir mi? Romantizm geri gelir mi? 

Avrupa uzun yüzyıllar boyunca karanlık çağ, yani Orta Çağ zulmü altında, kilisenin despot kuralları içinde acı çekerek yaşadı. Yaşanan büyük acılar sonucunda kilisenin tahakkümü yıkıldı ve aydınlanma dönemi başladı. İnsanlık, kilisenin iktidarından kurtularak, sekülerizme döndü ve devrimlerle modernizme ulaştı. 

Romantizm 

Peter Gay, “Romantikler Neden Önemlidir?” (Yapı Kredi Yayınları) kitabında Romantizm dönemini

Bilinen insanlık tarihinin en gaddar, en zalim ve bir o kadar da başarılı askerî komutanı tartışmasız Cengiz Han’dı. Cengiz Han, kendini gökyüzünün altındaki tüm yerlerin komutanı olarak görüyordu. İmparatorluğunu Çin’den başlatarak kuzeyde Sibirya, güneyde Hindistan, Anadolu, İran, Irak, Suriye’ye, batıda da bugünkü Macaristan’a kadar genişletti. İşgal ettiği ülkeleri, kentleri, insanları, hayvanları ve tüm yapıları yerle bir eden Cengiz Han, bugün İslam dünyasının geri kalmışlığının ana nedenlerinden birisi olarak da gösterilir. Fakat Cengiz Han’ın ve Moğolların İslam dünyasına katkı verdiğini söylesek ne olur? 

Cengiz Han atalarının, bozkurt ile devetüyü karacanın birleşmesinden türediğine inanırdı. Orta Asya’nın sert ikliminde büyüdü; sekiz yaşında babası zehirlenerek öldürüldü, karısı esir alındı ve altı aylık kuşatma sonucu karısını kurtardı. Sonra Moğol İmparatoru olunca acımasız ve gaddar biri hâline geldi. 

Moğol İmparatorluğu’nun, Orta Asya steplerinden, Orta

Thomas Piketty, neoliberalizm hakkında 2013 yılında “Yirmi Birinci Yüzyılda Kapital” eseriyle dünyada yankı uyandırdı. Piketty, 10 yıl sonra “Kapital ve İdeoloji” (İş Bankası Kültür Yayınları) isimli yeni kitabında bu sefer, dünyadaki eşitsizliği derinlemesine ele aldı. Piketty, eserinde modern devletleri baz alarak, yüzyıllar arasındaki ekonomik dağılımları inceliyor. İkinci Dünya Savaşı’na kadar göreceli bir dağılım varken sonrasında ortaya çıkan neoliberal ekonomiyle en üst kısımdaki küçük bir azınlığın lehine kazancın orantısız değişmeye başladığını anlatıyor. Özellikle son 20 -25 yılda toplumların içinde ciddi kopmalar olduğunu, en alt kesim ile en üst kesim arasında kapanması neredeyse imkânsız sonuçlar doğduğuna işaret ediyor.

Eşitsizliğin yükselişi

Piketty, ABD, Rusya, Çin ve Avrupa ülkelerinde en üst yüzde 10’un kazançlardaki payının 1980’de yüzde 25-35, 2018 yılında ise yüzde 35-55’e çıktığını ve kısa süre sonra bu rakamın yüzde 55-75’e çıkacağını

Operaları, getirdiği yenilikler ve yazıları ile müzik teorisyeni, romantik akımın güçlü ismi Richard Wagner, hiç şüphesiz bir dehaydı, ancak müziğinin dışında bir antisemitistti. 1930’larda Almanya’da iktidara gelen Nazilerin referans aldığı, ikon haline getirdiği bir müzisyendi. Richard Wagner’i müzik dehası mı yoksa antisemitist olarak mı göreceğiz?

Alman toplumu, filozoflardan, ressamlara, yazarlardan müzisyenlere kadar çok sayıda düşün insanını insanlığa sunmuştu. Bunlardan biri de Richard Wagner’di. Sanat alanında literatüre soktuğu “Toplam sanat eseri’’ kavramı ile bir deha olan Wagner’in müzik dünyasındaki yeri, aradan iki asır geçmesine rağmen, hiçbir zaman doldurulamadı.
Yayın dünyasına farklı bir soluk aldıran Alfa Yayınları, Richard Wagner’in ‘’Geleceğin Sanat Eseri’’ kitabını Türk okurlar ile buluşturdu. Kitapta hem Wagner’in hayatı hakkında geniş bölümden sonra onun sanat dünyasına yönelik uzun cümlelerden oluşan yazıları yer alıyor.

Operada devrim

M&u

Gazeteci arkadaşım Dr. Barış Esen, sosyal medyada bir paylaşımında; “Formula 1’de adamlar 4 lastiği 2.2 saniyede değiştiriyorlar. İnanılmaz!” ifadelerine yer verdi. 

Yaşadığımız çağda her şey hızla ölçülebiliyor. Sanki yavaşlayan cehennemin çukuruna düşüyormuş gibi. Zaman insana yetmiyor. İnsanlık bir koşuşturma içinde, hiç kimse hiçbir şeye yetişemiyor. Sabah yollara düşüyor, iş yerinde işleri yetiştirmek için olağanüstü bir gayret sarf ediyor. Bankalar arasında havale birkaç saniyede yapılamayınca sorun çıkabiliyor, fabrikalarda üretim hızlanıyor; tüketici hemen satın almak, hemen tüketmek istiyor; sosyal medyada artık 5-6 saniyeden fazla video izlenmiyor. İşin doğrusu insanlık Stefan Zweig’ın “Amok Koşucusu” gibi uçuruma doğru, Gabriel Garcia Marguez’in “Kırmızı Pazartesi”sindeki gibi cinayetin gerçekleşeceğinden haberi olmasına rağmen, sessiz, suskun sonucu karşılıyor. Bugünün trendi bu! Kabullenilmiş yılgınlık da denilebilir. 

Ömrün yetmediği bir hayat 

Sonra

Fransa’da17 yaşındaki Nahel’in polis tarafından vurarak öldürmesi, geçen hafta sokakların yangın alanına dönmesine neden oldu. Bu, Fransa’nın son yıllarda sürekli hale gelen olaylardan sonuncusu idi. Özellikle ataları Kuzey Afrika sömürge devletlerinden gelen gençler, yaşadıkları hayata, fakirliğe, ötekileştirilmeye karşı son yıllarda sürekli isyan halindeler; Fransa’nın sokaklarını ateşe veriyorlar. 

Fransa’nın sokaklarını ateşe veren eylemleri sadece Mağrip ülkelerinden, her zaman ikinci sınıf vatandaş olarak görülen, “kara kafalılar” yapmıyor, Fransa’nın beyaz evlatları da sokakları ateşe buluyor. Fransa’nın isyanlarını anlamaya çalışırken üç kavram ortaya çıkıyor: Sömürge, modernite ve vahşi kapitalizm. 

Fransa, insanlık tarihine 1789 yılında Fransız Devrimi’ni; “Liberté, Egalité, Fraternité” (Özgürlük, Eşitlik, Kardeşlik) ilkeleriyle hediye etmiş, dayanışmanın ve kardeşçe yaşamanın yasasını kanlarıyla yazmış bir toplumdu. Modern ulus devletin de

Almanlar, Birinci Dünya Savaşı’nda yenildi. Gururları incinmiş halk, Nazilerin “vaatlerine kanarak” yeniden dirildi; neredeyse Avrupa’nın tamamına yakın toprağını işgal ettiler. Stalingrad kuşatması ile Sovyetleri de işgale yakınlaştılar, fakat bu girişim faciayla sonuçlanınca ikinci kez yenildiler. Tarihte eşine az rastlanan küçük düşürülen bir antlaşma ile Almanlar, 10 milyon insanını bu çılgın düşler uğruna kaybetti. Naziler, 6 milyon Yahudi, 3 milyon Polonyalı ve 1 milyon Çingene ve engelli insanı katletti. Avrupa’da bu savaşta 35 milyon insan can verdi. Almanya deyim yerindeyse yerle bir edildi, şehirlerin büyük çoğunluğu, fabrikaları, devlet daireleri, ulaşımı felç edildi. Askerleri dağıtıldı, silahlanması yasaklandı. ABD’nin uydusu konumuna getirildi. 

Fakat Almanlar bugün dünyanın 4’üncü büyük ekonomisi, Avrupa Birliği’nin panzeri; siyaseti, bilimi, eğitimi ile çok büyük bir devlet olarak dünya sahnesinde… Böylesine bir facia başka bir milletin başına gelmiş olsa kolay