Atatürk’ün Bornova’da yeni görüntüleri çıktı
Yaşadığı dönemde Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün, Anadolu gezileri sırasında ziyaret ettiği yerlerde adeta bir bayram havası yaşanırmış. O günleri yaşayanlardan dinledim. Herkes en güzel kıyafetlerini giyer ve sabah saatlerinden itibaren onu en güzel görebilecekleri noktalarda yer tutarlarmış. Okullarda, Atatürk’ün huzurunda kim şiir okuyacak, kim çiçek verecek büyük telaş yaşanırmış.
16-17 Eylül 1922, 12 Ekim 1925, 15 Ekim 1925, 18 Haziran 1926, 2 Mart 1930, 2 Şubat 1933, 11 Nisan 1934 ve 22 Haziran 1934 tarihlerinde olmak üzere Bornova bu bayramı tam sekiz kere yaşamış. Atatürk, Bornova’ya sekiz kez gelmiş ama bu gelişlerine dair elde sadece 5 fotoğraftan oluşan çok az sayıda görsel belge var.
Ama geçtiğimiz günlerde ortaya çıkarmanın bana nasip olduğu yepyeni bir belgeyle hem Atatürk’ün Bornova’yı ziyaret sayısı 9’a çıktı hem de Bornova’da görüntülendiği 5 görsele bir görsel daha eklendi. Üstelik bu 6. görsel 10 saniye kadar da olsa hareketli bir video. Bu videonun bir özelliği daha var, o da Latife Hanım’ın Bornova’da görüntülendiği ilk görsel olması.
Görüntüler ağaçlıklı bir ortamda bir köşkün balkonunda çekilmiş, yani evi tanımayan bir kişinin görüntülerin nerede çekildiğini tespit etmesi neredeyse imkânsız. Öyleyse bu görüntülerin Bornova’da çekildiğini biz nasıl tespit ettik? Yıllar önce evin sahibi olan değerli dostum Brian Giraud’la yaptığımız sohbetlerden birinde Atatürk’ün evlerine geldiğini ve bu evde sinematografla filme çekildiğini ancak görüntülerin ellerinde olmadığını öğrenmiştim. Dolayısıyla sevgili Brian Giraud’dan öğrendiğim bu bilgi sayesinde zaten yıllardır nerede Atatürk görüntüleri görsem “Acaba Brian’ın dediği görüntü bu olabilir mi?” şeklinde bir arayış içindeydim. Ayrıca defalarca konukları olduğum için evin dış görünümünü iyi tanıyordum.
Ve nihayet geçtiğimiz günlerde 32. Gün arşiv görüntülerini izlerken mucize gerçekleşti ve 1992 yılında yayınlanan “Gazi ve Latife” adlı kısa 32. Gün belgeselinde aradığım görüntüleri buldum. Evin Bornova’daki Edward Whittal Köşkü olduğunu da balkon korkuluklarından ve köşke girişteki merdiven tırabzanlarından tanıyarak tespit ettim.
Atatürk ve Latife Hanım’ın boşanma tarihi 5 Ağustos 1925 olduğuna göre bu görüntüler o tarihten öncesine ait olmalıydı. Her ikisinin de kalın giysiler giyiyor olması filmin bir kış gününde yani Atatürk’ün İzmir’de bulunduğu 27 Ocak-18 Şubat 1923 tarihleri arasında ya da 2 Ocak-27 Şubat 1924 tarihleri arasında çekildiğinin en önemli göstergesi.
Bu evin 14 Eylül 1922’den 1923 bahar aylarına kadar Bat Cephesi karargâhı olarak kullanıldığını o tarihten sonra köşkün tekrar Whittal Ailesi’nin kullanımına geçtiğini biliyor olmamız nedeniyle benim kişisel görüşüm bu filmin evin halen ordu kullanımında olduğu 27 Ocak -18 Şubat 1923 tarihleri arasında çekildiği yönündedir.
Bu bilgiler ışığında Atatürk’ün Bornova’da bulunduğu tarihlere bir tarih daha eklenmiş oldu. Kentimin tarihine yeni bir katkı koymuş olmanın gururuyla 9 Eylül Kurtuluş Günümüz kutlu olsun.
